چگونه فرش دستباف ورامین خریداری کنیم ؟

گام ۱ – ساختار

ساختار

در سرزمین ورامین اقوام مختلفی ساکنند و هر کدام از آنها روشهای بافت مخصوص خود رادارند. هر کدام از این اقوام توشه ای از سرزمین اجدادی خود به ورامین آورده اند و با دیگران در میان گذاشته و به جای خود از دیگران نیز سهمی برگرفته اند، برخی از این داد و ستدها جنبه فنی و ساختاری داشته است، از جمله این تبادلات، باید از ساختار پود جایگزین سخن گفت.

این ساختار،مخصوص بافندگان شرقی ایران است و در غرب ایران، زاگرس نشینان غربی از آن آگاهی ندارند.مقدار کاربرد این بافت در کار اقلیمهای مختلف ورامینی متفاوت است و گاه به یک ردیف و گاه چندین ردیف در بافته هایشان می رسد. بافت ساختاری دیگری که بافندگان ورامینی از آن استفاده می کنند نوعی بافت پود متعارف است که این نوع بافت را بافندگان کرمانی به ورامین آورده اند.

تار و پود

تار و پود قالیهای ورامین از پنبه است و قالیچه های عشایری ، معمولا ساختاری پشمی دارند. پرز قالیهای ورامین از پشم مرغوب است، کم گوشت چیده می شوند ولی پرز قالیچه های عشایر کمی بلندتر چیده می شود. پشمهای مصرفی براق و نرم اند و وقتی رنگ می شوند درخشش خاصی دارند. ” آرمن هانگلدین در کتاب قالیهای ایرانی بافت فرشهای ورامین را اینگونه توصیف می کند.بافت قالی های ورامین دارای ضخامت متوسطی است. تار آن از نخ پنبه ای و رشته های تار آن یکی در میان زیر ورو هستند.

پود آن از دو رشته تشکیل شده است:

اولین رشته از جنس پنبه و به رنگ سفید، که بطور نامنظمی تابیده شده و تقریباً در بین تارها پنهان است و به پشت قالی حالت خاص نقطه نقطه سفیدی می دهد. دومین رشته پود، که از قبلی نازکتر است، به رنگ آبی و در پشت قالی دیده می شود.

گره

گره های آن از نوع فارسی باف (از ۲۵۰۰ تا ۳۶۰۰ گره در دسی متر مربع) و پرزهای آن درخشان و کیفیت پشم آن بسیار عالی است. همه اقوام کرد و لر و شاهسون و عرب، گره متقارن را در فرشهای خود به کار برده اند و بافت تخت را به لول یا نیم لول ترجیح داده اند.

اکثر آنها دو ردیف پود بین هر رج گره می اندازند، اما گهگاه کردها و عربها از یک پود استفاده کرده اند. پودها اغلب از پشم رنگ نشده قهوه ای سیر است. اما لرها و شاهسونها پود قرمز نیز به کار برده اند. کیفیت قالیهای ورامینی، بسیار عالی و دارای دوام زیاد می باشد. ابعاد قالیهای ورامین بیشتر در اندازه مخصوص اتاق (۲۳ متر) است. کناره های قدیمی عشایری در اندازه ۲ متر مربع خیلی کم است.

 البته لازم به ذکر است که اندازه قالیها برحسب نوع استفاده از آنها متغیر بوده و معمولاً اکثر اندازه ها بافته می شود. بافته های روستایی ورامین از گلیمهای بزرگ در طرحهای “چشم گیر” و رنگهای تیره تا مفرشها و خورجین هایی که اغلب ریشه های پشمی تیره دارند و طرحهایی که حاکی از منابع گوناگون چادر نشینی هستند را در بر می گیرد. ازجمله بافته هایی که نام فرش بر آنها اطلاق شده و در ورامین بافته می شوند،می توان به مفرش اشاره کرد.”

خورجین

بیشتر مفرشهای ورامینی مفرشهای فرشی است یعنی یک یا سه پانل اصلی آن از فرش گره دار بافته شده و بهترین آنها کار عربها است. خورجین هم از جمله بافته های ورامین است. خورجین های فرشبافی شده یک پود دارد و تقریباً همان پالت رنگ فرشهای کرد آن مناطق را دارد و بافتشان نسبتاً زمخت است. خورجینهای ترکیب گلیم و فرش نیز در آنجا بافته می شود. پوششهای اسب و شتر نیز از دیگر بافته های فرش ورامین است.

گام ۲ – طرحهای رایج

طرحهای رایج

نقش ها و نگاره ها هم در سرزمین ورامین مورد تبادل مردمان مختلف قرار گرفته است. نقشهای مکرر هندسی که در بافته های شهرهای حاشیه کویر به کار برده می شود، در بافته های اقوام ترک زبان ورامینی یافت می شود. نگاره های ستاره ای بافندگان آذربایجانی (شاهسون و کرد) هم در ورامین مورد توجه همه بوده است. این ستاره ها که به اشکال مختلف در می آیند، در ورامین کاربردهای مختلف پیدا کرده اند.

از جمله ستاره هشت پر و ستاره خرچنگی که در گروه بزرگی از گلیم های گرمساری ورامینی که به دست همه اقوام ورامین بافته شده، دیده می شوند. به رغم گوناگونی طرح، یک اصل در همه فرشهای ورامینی و با لااقل اکثریت قریب به اتفاق آنها مشترک است و آن “نقش مکرر” است.

بیشتر فرشها نقششان تکرار یک نگاره است که یا همه متن را پوشانده و یا در وسط در اندازه های بزرگتر تکرار شده است، به ندرت به تک ترنج توجه شده واغلب از نگاره هایی چون میناخانی و یا انواع ستاره های هندسی استفاده شده است.

مشخصات طرح میناخانی به این شرح است:

گل کوچک چند پری که در اطراف آن چهار عدد گل سفید، که یادآور گل نرگس است، قرار دارد. نقشهای مختلف روی این قالیها توسط یک حرکت زیبا و هم نوای شاخه های نازک به همدیگر متصل شده اند. این نقشها روی زمینه آبی رنگ قالی که معمولاً عاری از لچک و ترنج می باشند، خود را برجسته می نمایند. این نقشها به نوعی، حالت یک شبکه گل آذین را تشکیل می دهند.

از جمله های طرحهای مورد استفاده دیگر، طرحهای افشان، شاه عباسی، گلدار یا ترنجی و ظل السلطانی و قلم سرمه ای می باشند. نقشه قلم سرمه ای که گاه به آن گلدانی و یا نخلی نیز می گویند رابطه معقولی با نام آن ندارد و اهالی خود نیز دلیل روشنی بر این نامگذاری ندارند. در این طرح گلدانها در صفوف نظم قرار داشته و ما بین آنها را برگهای نخلی برنگ قرمز زینت می دهد.

نقشه شاه عباسی که خود اهالی آنرا بنام شاه عباسی بندی و پا شتری می نامند، در زمینه ای شامل گل و بوته و پرندگان جلوه گر می شود. نقشه “دارخلی” طرحی هندسی و ره آورد منطقه ترکمن نشین ورامین است. کارگران این منطقه اکثراً آنرا بصورت نامرغوب و نازیبا می بافند.

زمینه

طرح زمینه شامل گل و بوته و اشکال برگ نخلی و طرحهای هندسی منظم در زمینه قرمز می باشد. در بافته های اصیل و ایلاتی ورامینی از نقشهای مختلفی استفاده شده است. لرها در طرح از عوامل طبیعت استفاده کرده اند.

در تصویر (الف) در یک ترکیب بندی هندسی نوری شکل، بوته های منظمی را جا داده اند در تصویر (ب) در چهار گوشه فرش، چهار فرشته – به جای لچک – کار کرده اند (چنین فرشهایی را در گذشته بر تابوت هم می انداخته اند، تا فرشتگان، مرده را تا قبر همراهی کنند.) فرشهایی که از کردها عرضه شده، همه نقشه مکرر دارند. مثل میناخانی و یا لوزی مکرر تصویر (ج) و( د) فرشهای قوم اصانلو نیز به شدت از فرهنگ ترکمنی و شاهسونی تأثیر پذیرفته اند.

گام ۳ – رنگبندی

رنگبندی

اصولآً مایه عمومی رنگ قالی ورامین به دلیل رنگ آبی تیره زمینه توسط رنگهای نسبتاً زنده نقشها روشن است. 

از رنگهای سرمه ای و آبی در قالی های ورامین استفاده زیادی شده است. قرمز و نارنجی و سبز و قهوه ای و بادمجانی هم به مقدار متعادلی کار شده، حال آنکه به رنگ زرد توجه کمتری گردیده و به جز لرها، بقیه اقوام از زرد، حداقل استفاده را کرده اند.

اریک آشنبرنر در کتاب قالیها و قالیچه های شهری و روستایی ایران رنگ قالیهای ورامین را اینگونه توصیف می کند:

نیلی، قرمز تیره گرم و گاه آبی سلطنتی اغلب رنگهای زمینه را تشکیل می دهند. بژ روشن، قهوه ای، قرمز و مخلوطی در این رنگها، طلایی و گاه سبز برای آرایش و طرحهای داخلی قالی استفاده می شوند.